Aan de waalbrug de Oversteek, ligt een fiets en wandelpad. Ter herinnering aan de Waaloversteek in het najaar van ’44, wordt er op dit pad dagelijks een trage mars gelopen. Het zijn de veteranen die elke dag trouw deze Sunset March wandelen. Tijdens het ‘stappen op de brug’ ontsteekt er steeds een nieuw licht. De 48 lichtparen staan symbool voor het aantal gesneuvelde geallieerden. Kortgeleden wandelde ik vlak na zonsondergang, samen met mijn vijfentwintigjarige zoon, bewust deze route. Denkend aan het verleden, samen zoekend naar beelden en woorden – parallellen- met de huidige tijd.

Vandaag is het 4 mei. Morgen vieren we dat heel Nederland bevrijd is. Na de tweede wereldoorlog maakt Nijmegen de balans op. De Nijmegenaren hebben het heel zwaar te verduren aan het einde van de tweede wereldoorlog. Door een groot bombardement in februari 1944 werd een groot deel van de Nijmeegse bevolking dakloos. Het was de bedoeling dat de geallieerden een gelegenheidsdoel zouden bombarderen. Maar het merendeel van de bommen kwam verkeerd terecht. Zo werd de stad in haar hart geraakt. Ook in de maanden daarna bleef Nijmegen voor een lange periode het doelwit van Duitse bommen en granaten. Bijna een kwart van alle huizen werd verwoest, er vielen velen doden en duizenden gewonden te betreuren.

Psalm 79
Mijn God, de heidense bende is gekomen en heeft uw heilige tempel geschonden van Jeruzalem een puinhoop gemaakt.

Doordat de geallieerden de slag om Arnhem verloren, kwam de stad Nijmegen direct in de frontlinie te liggen. Vanuit het zuiden van Arnhem werd een grote evacuatie richting Nijmegen op gang gebracht. Veel huizen werden in bezit genomen door de geallieerde soldaten en Het Rode Kruis. Gezinnen namen vluchtelingen op en verbleven in eigen schuilplaatsen of schuilkelders van fabrieken of grote gebouwen in de stad. Sommige schuilkelders werden ingericht als noodkapel. Door de evacuatie stroomde de stad vol, alle bedden raakten bezet.

Dreiging. In de weken die achter ons liggen heb je de beklemming kunnen ervaren. Af en toe of dagelijks, ieder in je eigen omstandigheden. De voordeur dicht. Een onvrije situatie is je plotseling overkomen. Wie kunnen we nog uitnodigen? Hoe kom ik aan mijn boodschappen? Hoe gaat het met mijn geliefden, mijn buren, mijn collega’s, mijn (mede)studenten, onze Hanzekerkgemeenschap. Wie raakt mij aan, hoe kan ik de ander aanraken? Hoe zal het morgen zijn?  Abrupt stilgezet. Wie of wat geeft mij houvast in deze dagen?

Jesaja- 35 : 1
Woestijn en dorre vlakte
zullen zich verblijden,
de steppe zal juichen en bloeien, als een roos

Op de woensdagavonden luiden door het hele land de kerkklokken, als teken van hoop. Het biedt mij, in dit alles niet weten, houvast en troost.

De Nijmegenaar Gerard Knipping vond op 20 oktober 1944 deze originele tekening, ‘gepunaised’ op het kelderluik van zijn ouderlijk huis in Nijmegen-Oost. De tekening toont een blik op de Waalbrug met de schuttersput aan de voet van de brug. De stad Nijmegen werd bevrijd op 20 september 1944, als onderdeel van de Operation Market Garden. De slag om de Waalbrug was een erg gevaarlijke operatie. De soldaten staken in canvas bootjes vanuit noordelijke richting de Waal over. Hierbij raakten velen geallieerden soldaten gewond of zij sneuvelden tijdens de overtocht. ‘Aan de oever van de Oosterhoutsedijk staat een gedenkwand, met de namen van de gestorven kameraden.’  

Vanuit noordelijke en zuidelijke richting lukte het de Geallieerden om de Waalbrug te heroveren. Daarna duurde het toch nog enige maanden tot heel Nederland was bevrijd en de oorlog ook in Nijmegen echt over was. ‘De bewoners van de stad waren niet vrij om de straat op te gaan. Er was grote woningnood, voedseltekorten en oorlogsdreiging (oorlogsdagboek).’ Bij de bevrijding van Nijmegen hebben naast onze eigen verzetshelden, de Amerikaanse, Britse en Canadese troepen een belangrijke rol gespeeld. Samen opgetrokken en moedig gestreden voor onze vrijheid.

De kleine Jesaja van Rotterdam

Luister naar mij, hoe ik met mijn hond op pad
In de oorlog toen ik klein was
zwierf in een hopeloos verwoeste stad
toen het puin nog mijn speelterrein was.

Het was een nare, kaalgeslagen troep toen
Ik dacht dat niets meer ooit zou groeien.
Ik dacht dat niets het ooit nog zou doen
Toen ik opeens die klaproos zag bloeien.

Toen wist ik, eens komt er een einde aan
Aan dat gedonder van Kanonnen
Eens zal deze woestenij in bloei weer staan
Eens geeft de oorlog zich gewonnen.

Op ieder godgeklaagd terrein
Zullen toch klaprozen blijven komen.
Dat blijft, dat zal altijd zo zijn
Dat wordt ons nevernooitniet afgenomen.

Want tussen plastic en colablik
Zijn de klaprozen niet klein te krijgen
Zij bloeien tot de laatste snik
Met alle weerbarstigheid hun eigen.

Word zelf zo’n klaproos als je kan.

Karel Eykman – theoloog, dichter, schrijver

Vader, dankbaar gedenken wij onze vrijheid en onze bevrijders. Het roodwitblauw en oranje zal vandaag vrij waaien in de wind. Dat wij toch steeds moedig op weg mogen blijven gaan. Met wie we ontmoeten en met U. U neemt ons mee uit ons gesloten huis. Want U Christus wil zelf elke dag opnieuw onze bevrijder zijn. Juist nu bent U aanwezig en ziet U ons in onze kwetsbaarheid. U moedigt ons aan, om samen op zoek te gaan naar nieuwe wegen. Laten we samen met U vurig hopen op vrede in alle dingen. En ons inzetten, vol genegenheid voor elkaar. Amen

Karel Eykman: ‘Word zelf zo’n klaproos als je kan.’

Mooie Bevrijdingsdag! Vanuit het hart van de benedenstad, ik mis jullie erg en kijk uit naar ons weerzien. Dierbare groet van Joke